Refraktometre Nasıl Kullanılır
Yazan : BRAD SMITH 2010
Çeviren ve yorumlayan: Sertaç Akar
Refraktometreler bira ve şarap endüstrisinde fermentasyon takibi için oldukça sık kullanılırlar ama ev biracılarının pek kullandığı bir araç değildir. Aslında hidrometreye alternatif olarak yoğunluğu (spesific gravity –SG) takip etmek için uygun bir araçtır. Çevirme tabloları da internette mevcuttur.
Refraktometreler Nasıl Çalışır?
Refraktometre sıvıdan alınan sadece birkaç damlalık örnekle şeker yoğunluğunu kırınım yasasıyla belirleyen hassas bir optik ölçüm aletidir. Kullanımı basittir. Prizmanın üzerine birkaç damla sıvıyı damlatın, refraktometreyi ışık kaynağına doğru tutun ve dürbünden yoğunluk miktarını okuyun.
Biliyoruz ki cam ve su ışığı kırar. Işığın sudaki kırılımına kırınım denir. Işık içinden geçtiği maddenin yoğunluğuna ve yapısına göre kırınıma uğrar. Gözlük camları da dürbün camları da bu yasaya göre çalışırlar.
Eğer suya biraz şeker karıştırırsanız bu ışığı daha çok büker ve kırınıma uğratır. Refraktometre bu avantajı kullanarak şekerin yoğunluğunu ölçmekte kullanılır. Bazı modeller ışığa tutulmalıdır bazı modellerin de kendi iç ışığı vardır.
Çoğu refraktometre Brix ölçü birimini kullanır. Bu ölçü birimini de şarapçılar kullanır. Bazıları da Refractive Index (RI) birimini kullanır. Brix ve RI bir cetvele göre Plato ya da yoğunluğa (SG) çevrilmelidir. Bunun nedeni de mayşenin kırınımının şekerin kırınımı ile aynı olmamasıdır.
Refraktometrenin Kalibrasyonu
Refraktometreyi kullanmadan önce kalibre etmek gerekir. Çoğu refraktometrenin yanında bir de çözelti verilir. Prizmanın üzerine birkaç damla bu çözeltiden damlatılır. Kapak kapatılıp çözeltinin yüzeye yayılması sağlanır. Dikkat edilecek nokta yüzeyde baloncuk olmamasıdır.
Refraktometre ışığa doğru tutulur. Yanında verilen tornavida ile sıfıra gelecek şekilde ayarlanır. İlk seferde tutturamıyorsanız tutturana kadar denemelisiniz.
Test
Yapılan ayarlamayı test etmek isterseniz de bir hidrometre kullanırsınız. Elinizde bir mayşe varsa hidrometre ile ölçersiniz. Hidrometrenin verdiği SG değerinin Brix karşılığını internetteki cetvellerden bulursunuz. Aynı mayşeyi yukarda anlatıldığı gibi aletin prizmasına bir damla damlatıp kapağını kapar, ışığa tutar değeri okursunuz. Aynı çıkarsa ne ala.
Dikkat: Refraktometreyi mayşeyi temizlemeden öyle bırakmayın. Şeker kuruyunca kapağın prizmaya yapışmasına neden olur.
Refraktometreyi Kullanmak
Kalibrasyon ayarı yapıldıktan sonra refraktometreyi kullanmak ATC özelliği varsa gayet basittir. Mayşeden birkaç damla alıp prizmanın üzerine damlatıp kapağı kaparsınız. Refraktometreyi ışığa tutup Brix değerini öğrenirsiniz. Sonra da internetten tablolardan ya da hesaplayıcılardan SG (bu durumda OG) değerini bulursunuz.
Refraktometreler sıcaklığa duyarlı aletlerdir. Bazılarında ATC özelliği (otomatik sıcaklık düzeltmesi) vardır. Eğer sizinkinde yoksa mayşenin oda sıcaklığına yani 20 °C’ye gelmesi beklenir.
Hesaplayıcı
